Ngày 9/9/2023, khi Trạng Nguyên Education ra mắt phiên bản trực tuyến Trạng Nguyên 4.0, có một em học sinh lên "CHẠM - MỞ" để khai trương phiên bản mới này cùng các đại biểu. Em ấy chính là Văn Ngọc Minh, học sinh Trường tiểu học Tân Dân, Phú Thọ. Em là Trạng Nguyên Tiếng Việt Khối 5 (Vòng Thi Đình, cấp Quốc Gia tổ chức tại Ninh Bình tháng 4/2023).

Gặp lại em, tôi thật sự rất vui mừng. Em được cô Thịnh - Cô hiệu trưởng Trường Tiểu Học Tân Dân và mẹ đưa đi dự lễ "Trạng mở tương lai" và nhận trách nhiệm "góp một bàn tay" khai trương hệ thống mới. Văn Ngọc Minh đã cao lên nhiều so với 5 tháng trước, khi lên nhận mũ áo Trạng.

Cuộc hội ngộ khiến tôi không khỏi bồi hồi nhớ về cái đêm cả Hội đồng Ban Giám Khảo toàn Giáo sư, nhà giáo ưu tú, trưởng BTC TNTV... căng não vì chấm bài luận của gần 400 thí sinh. Sau 11 tiếng vật vã, đến tận 2h sáng, Hội đồng mới điểm tên Trạng được.

Đề Quốc Gia Trạng Nguyên Tiếng Việt khối 4, Khối 5 năm nay được đánh giá là rất khó với 2 bài thi:
- Bài trắc nghiệm tại trường thi tập trung với 30 câu hỏi, thời lượng 30 phút 
- Và Bài Tự luận, thời lượng 20 phút

Trong phần làm đề tự luận, các em được chọn 1 trong 2 đề sau: 
1. Hãy viết về một điều mà em mong muốn thầy cô giáo em thay đổi nhất. 
2. Nếu được dạy Tiếng Việt cho một bạn người nước ngoài, em sẽ dạy bạn ấy câu gì đầu tiên? Vì sao?

Điểm chung cuộc là tổng điểm Bài trắc nghiệm và Bài tự luận. Điểm trắc nghiệm thì có máy tính chấm nên không có gì phải đau đầu, nhưng đến bài tự luận đúng là khiến Hội đồng Khảo thí Kì Thi Đình (cấp Quốc Gia) năm học 2022-2023 tranh cãi nhau ung thủ suốt đêm.

Khối lớp 5 có 2 bạn điểm trắc nghiệm cao nhất và bằng nhau, trong đó có Văn Ngọc Minh. Và bài văn của em cũng gây tranh cãi nhất.

Cuối cùng Hội đồng Giám Khảo đã quyết định chọn Văn Ngọc Minh với số tổng điểm thuyết phục trở thành Trạng Nguyên Tiếng Việt Khối 5 năm thứ 8. Kết quả này làm tất cả các thầy cô giáo trong Hội Đồng Khảo Thí Trạng Nguyên vui mừng, phấn khởi dù phải thức cùng Ban Giám Khảo suốt đêm, chờ lấy kết quả để chuẩn bị cho Lễ Vinh Danh vào sáng hôm sau.

Văn Ngọc Minh đã chọn đề số 1!

Cô bé ít nói, cá tính, thông minh ấy viết gì khiến như có trái bom rơi giữa Hội Đồng Khảo Thí vậy? Tôi cầm bài viết của em cũng thấy choáng váng. Đọc câu nào cũng rành rọt, khí chất khẳng khái, chính trực và suy nghĩ rất chững chạc, sâu sắc. Đó là ước mơ của 1 em bé muốn được là chính mình, muốn được tự lập, được sáng tạo, được tôn trọng... Một em bé không muốn thầy cô mình áp đặt cách dạy học một chiều, khiên cưỡng, dập khuôn, đặc biệt là trong việc dạy văn.

Toàn văn bài tự luận của em như sau:
“Em hầu như luôn hài lòng về những gì mình có. Nhưng có một việc em ước thầy cô nào cũng sẽ thay đổi -  việc giết chết sự sáng tạo của trẻ, đặc biệt là khi làm văn.

Có rất nhiều giáo viên cứng nhắc, bắt học sinh chỉ được viết văn theo một kiểu, một dàn ý nhất định, để rồi các em không thể tự viết văn. Có một số người dạy còn bắt các bạn chép văn, để rồi văn ai cũng như ai. Thực tế nếu khơi gợi sự sáng tạo của các em, chúng ta sẽ có thể nhận về một bài văn độc đáo hơn, một đứa trẻ tự lập hơn, hay thậm chí là một nhân tài mới.

Em rất khâm phục những thầy cô sớm nhận thức được điều này. Mong muốn của em là mọi thầy cô đều như vậy để có thật nhiều học sinh tài năng, để đất nước ngày càng hưng thịnh, phát triển. Và quan trọng nhất là để các em được vui vẻ, tự hào vì mình được chấp nhận, được tự lập. Em hi vọng thầy cô mình sẽ được như vậy, sẽ không cướp đi sự sáng tạo của em."

Việc viết trực diện, thẳng thắn phê bình cách dạy văn trong nhà trường của Văn Ngọc Minh sẽ khiến một số thầy cô cảm thấy không hài lòng. Ngay trong Hội Đồng Giám Khảo cũng có những ý kiến không đồng tình. Nhưng đại đa số chúng tôi đều hoàn toàn đồng ý về sự đúng đắn, chân thực, dũng cảm và vô cùng sâu sắc trong cách bày tỏ quan điểm của em. Sự sáng tạo và dấu ấn cá nhân của học sinh cần được tôn trọng và phát huy một cách tối đa. Đó cùng không nằm ngoài triết lý giáo dục mà Trạng Nguyên Education đã lựa chọn: Dân Tộc - Nhân Văn - Sáng Tạo - Khai Phóng.

Ngay tại thời điểm cầm bài tự luận của em, tôi đã rất phấn khích, xúc động và muốn khoe với tất cả mọi người về bài văn đặc biệt này. Có nhiều ý kiến muốn công bố bài của Văn Ngọc Minh, nhưng tôi quyết định giữ lại vì đó là thời điểm tháng 4 năm cuối cấp 1. Tôi không muốn có bất cứ xáo trộn nào ảnh hưởng đến việc học năm cuối cấp và việc thi vào cấp 2 của em, mà em lại thi trường chuyên Việt Trì. Thậm chí tôi cũng không chia sẻ cho gia đình và thầy cô của Văn Ngọc Minh biết về bài tự luận này.

Hôm nay, sau khi tham khảo ý kiến một số chuyên gia, nhà khoa học - những người có tầm ảnh hưởng lớn trong xã hội, tôi được khuyên nên chia sẻ bài tự luận - cũng là quan điểm của một em học sinh lớp 5 cho tất cả mọi người. Biết đâu tiếng nói từ tâm can của con trẻ sẽ khiến người lớn, đặc biệt là các thầy cô, những người làm giáo dục phải suy nghĩ và thay đổi.

Tôi đã gọi cho thầy giáo phụ trách Sở Giáo dục & Đào tạo tỉnh Phú Thọ và mẹ của Văn Ngọc Minh. Được sự đồng ý của 2 người, tôi quyết định công bố bài văn này - một bài tự luận của em học sinh đạt giải Trạng Nguyên Tiếng Việt Kỳ Thi Đình Cấp Quốc Gia năm học 2022-2023.

                                                                                                                                (Phương Nguyễn)